Kurgan Yazıları Üzerine İhtirazi Kayıtla Düzeltme Beyannamesi Verilebilir mi?

 

Giriş

Vergi Denetim Kurulu’nun (VDK) sahte belgeyle mücadele kapsamında geliştirdiği Kurgan Sistemi, son dönemde mükellefler ve onların hizmet aldıkları meslek mensuplarına gönderilen yazılarla gündeme gelmiştir. Yazılar, şeklen bilgi isteme yazısı görünümünde olmakla birlikte, içerdiği ifadeler nedeniyle mükellefleri düzeltme beyannamesi vermeye zorlayan bir yön taşımaktadır.

Bu çalışmada, söz konusu yazıların hukuki niteliği, mükelleflerin bu yazılar üzerine ihtirazi kayıtla düzeltme beyannamesi verip veremeyeceği ve Danıştay’ın konuya ilişkin yakın tarihli kararının getirdiği açılımlar ele alınacaktır.

1. Kurgan Yazılarının Hukuki Niteliği

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 148. maddesi, idareye mükelleflerden bilgi isteme yetkisi tanır. Bu çerçevede gönderilen yazılar, kural olarak idari bir bilgi isteme işlemidir. Ancak Kurgan yazılarında yer alan:

“Riskli olduğu tespit edilen alışlara ilişkin tutarların beyannamelerinizde indirim konusu yapılıp yapılmadığı veya indirim konusu yapıldıysa düzeltme beyannamesi ile çıkarılıp çıkarılmadığı...”ibaresi, yazının yalnızca bilgi toplamakla sınırlı olmadığını, mükellefi fiilen düzeltme beyannamesi vermeye yönlendirdiğini göstermektedir. Peşinen mükellefin sahte ve yanıltıcı fatura kullandığının kabulü şekilnde bir yönlendirme yapılmaktadır. Özellikle KUGAN aligortmatik bir yanlıgı içerisindedir. 

Şöyle ki; İşletmenin hazırlık süreci içerinde ortalama bir işletme faaliyeti yürütürken alınan bir fatura, giderler içerinde büyük bir meblağ olarak görülmektedir. Halbu ki, işletme o dönem ait bir satış yapmak üzere gider oluşturmaktadır ve sadece giderin kaynagı da o faturadır. KUGAN bu dönemde geliri dikkate almadan gider üzerinde bir analiz yapmakta ve o dönemdeki satışın kayanagı olan o faturayı sahte ve yanıltıcı belge olarak görmekte risk olarak belirlemektedir. Ancak sahte ve yanıltıcı belge olabilmesi için yargı kararlarınında belirttiği gibi vergi idaresinin bu belgeyi kesen işletme hakkında herhangi bir inceleme ve raporun varlığına dayanmadan, yönlendirici bir şekilde bunun saahte belge olduğu ve düzeltimesinin gerektiğini istemektedir. 

Bu durum Dünya'da uygulanan davranışsal vergilendirmeden ayrılmaktadır. İzha davet müessesi de bilgi isteme yazıları altında mükellefleri korkutucu bir güç gösterisine dönüşmektedir.

Bu durum, yazıların sıradan bir bilgi isteme yazısı olmaktan çıkıp, müeyyideli işlem tehdidi barındıran idari nitelik kazanmasına yol açmaktadır.

2. İhtirazi Kayıtla Düzeltme Beyannamesi Verme İmkanı

VUK’un 378. maddesi uyarınca, mükellefler beyannamelerini ihtirazi kayıtla vererek, beyanla bağlı kalmaksızın dava açma yolunu açık tutabilirler.

Kurgan yazısı karşısında mükellefin iki tercihi vardır;

1. Beyanı hiç değiştirmemek, yani düzeltme beyannamesi vermemek ve izahatta yapılan işlem gibi gerekli açıklamalarda bulunarak yapışan işlemin gerçek ve maliyetin konusu olduğunu tebliğde belirtilen tevsik edici belgelerle bir dilekçe ile süresi içerinde bilgilendirmelidir. Süreye dikkat etmek öenmlidir.Aksi takdirde cezaı bir müyede ile karşılaşılabilinir.

2. İdarenin baskısını dikkate alarak düzeltme beyannamesi vermek, fakat ihtirazi kayıt şerhi düşmek.

İkinci durumda, ihtirazi kayıt mükellefin iradesinin tam anlamıyla serbest olmadığına işaret eder ve yargı yolunu güvence altına alır.

3. Danıştay 9. Daire Kararı ve Esastan İnceleme Yaklaşımı

Danıştay 9. Daire’nin 15.10.2024 tarihli ve E. 2023/5278, K. 2024/5112 sayılı kararı bu tartışmaya önemli bir ışık tutmaktadır.

Mahkeme, ihtirazi kayıtla verilen düzeltme beyannamelerinin usulden reddedilemeyeceğini, aksine esastan incelenmesi gerektiğini vurgulamıştır. 

Kararda;

- Sahte olduğu iddia edilen faturaların gerçekten sahte olup olmadığı,

- Faturaları düzenleyen firmaya ilişkin inceleme ve raporların varlığı,

-Mükellefin bu firmayla yaptığı işlemlerin fiili gerçekliği, araştırılmadan karar verilmesinin hukuka aykırı olduğu belirtilmiştir.

Dolayısıyla yargı, şekli gerekçelerle ihtirazi kayıt beyanlarını geçersiz saymamakta, maddi gerçeği ortaya koyma yükümlülüğünü esas almaktadır.

4. Uygulamada Dilekçe ve Kayıt Sorunu

Elektronik ortamda verilen beyannamelerde ihtirazi kayıt çoğu kez ancak ayrı bir dilekçe ile somutlaştırılmaktadır.

Bu nedenle,

- Düzeltme beyannamesi verilecekse, mutlaka eşzamanlı olarak ihtirazi kayıt dilekçesi hazırlanmalı,

- Dilekçenin vergi dairesi tarafından kayda alındığına ilişkin alındı belgesi mükellefte bulunmalıdır.

Aksi halde, mükellefin ihtirazi kayıt iddiası tartışmalı hale gelebilir.

5. Sonuç ve Değerlendirme

Kurgan yazıları, mükellefleri zımnen düzeltme beyannamesi vermeye zorladığından, bu beyanların ihtirazi kayıtla verilmesi mümkündür. Danıştay’ın son içtihadı da bu tür beyanların usul yönünden reddedilmeyip, esastan inceleneceğini teyit etmektedir.

Bununla birlikte, mükelleflerin haklarını koruyabilmeleri için;

- Düzeltme beyannamesi ihtirazi kayıtla verilmeli,

- Kayıt altına alınmış bir dilekçe mutlaka ibraz edilmeli,

- Yargı sürecinde, idarenin ileri sürdüğü tespit ve raporların somut delillerle desteklenip desteklenmediği titizlikle incelenmelidir.

Bu yaklaşım, hem mükelleflerin anayasal haklarının korunması hem de vergi yargısının maddi gerçeğe ulaşma amacının gerçekleştirilmesi bakımından önemlidir.

 

Kaynakça

- 213 sayılı Vergi Usul Kanunu, m. 148, m. 378.
- 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu, m. 20.
- Danıştay 9. Daire, 15.10.2024, E. 2023/5278, K. 2024/5112.
- Yurtsever, C. (2023). Vergi Usul Hukukunda İhtirazi Kayıt. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
- Özbalcı, Y. (2022). Vergi Usul Kanunu Yorum ve Açıklamaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Şenyüz, D., Yüce, A. ve Gerçek, A. (2021). Vergi Hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi.