Bağış Ve Yardımların İndirimi, Oranlar, Sınırlar Ve Uygulama Sorunları

 

ÖZ

Vergi sistemleri, sadece gelir toplama işlevi değil, aynı zamanda toplumsal faydayı yönlendirme işlevi de görür. Türkiye’de bağış ve yardımların beyannamelerde indirim konusu yapılması, Gelir Vergisi Kanunu (m. 89) ve Kurumlar Vergisi Kanunu (m. 10) ile düzenlenmiştir. Ancak bu düzenlemeler, oran sınırları, kazanç yeterliliği ve belgelendirme gibi konularda uygulamada ciddi tereddütler yaratmaktadır. Bu makalede, bağış ve yardımların hangi hallerde ve ne ölçüde indirilebileceği, uygulama örnekleri ve sorun alanlarıyla birlikte ele alınmakta; öneriler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler: bağış, vergi indirimi, kazanç yeterliliği, Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu

1. GİRİŞ

Vergi hukukunda bağış ve yardım indirimleri, devletin sosyal politikalara katılımı teşvik etmesinin en önemli araçlarından biridir. Bu sayede mükellefler, kazançlarından yaptıkları bağışları belirli sınırlar içinde gider yazabilmekte; toplum yararına yapılan harcamalar vergiye tabi olmamaktadır. Ancak uygulamada “hangi bağış indirilebilir, hangisi indirilemez?”, “%5 sınırı nasıl hesaplanır?”, “zarar eden mükellef indirimi kullanabilir mi?” gibi sorular sıkça gündeme gelmektedir.

2. MEVZUAT ÇERÇEVESİ

2.1 Gelir Vergisi Kanunu (GVK) m. 89

• Genel bağış ve yardımlar(genel/özel bütçeliidareler, il özel idaresi, belediye,köy,kamu yararına dernek, cumhurbaşkanı tarafından vergi muafiyeti tanınan vakıf): Beyan edilen gelirin %5’i (%10 kalkınmada öncelikli yörelerde).
• Eğitim ve  sağlık tesisleri, ibadethane yatırımları(100 yataklı yurt, köy 50): %100 indirilebilir.
• Kültür ve turizm amaçlı bağış ve harcamalar projeleri: Bakanlık onaylı projeler – %100.
• Kızılay ve Yeşilay bağışları( iktisadi işletmeler hariç): Sadece nakdi – %100.
• Gıda bankacılığı bağışları( gıda,temizlik,giyecek, yakacak): Ayni bağışlar maliyet bedeli üzerinden – %100.

2.2 Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) m. 10

• Genel bağış ve yardımlar(genel/özel bütçeli idareler, il özel idaresi, belediye,köy,kamu yararına dernek, cumhurbaşkanı tarafından vergi muafiyeti tanınan vakıflar) : Kurum kazancının %5’i.
• Eğitim ve sağlık tesisleri , kültür ve turizm yatırımları (kültür ve turizm bakanlığınca desteleklenen projeler): %100.
• Cumhurbaşkanınca başlatılan kampanyalar( AFAD koordinasyonu dahil):%100. 
• Kızılay/Yeşilay bağışları( iktisadi işletmeler hariç): %100.

3. ORAN SINIRLARI VE KAZANÇ YETERLİLİĞİ

3.1 Oranların Hesaplanması

Mükellefler çoğu kez, bağış sınırını ticari bilanço kârı üzerinden hesaplamaktadır. Oysa “esas alınması gereken tutar, vergiye tabi gelir (GVK) veya kurum kazancı (KVK)”dır. Bu ayrım kritik önemdedir.

3.2 Kazanç Yetersizliği Sorunu

Zarar eden veya geçmiş yıl zararlarını mahsup eden mükelleflerin “indirim hakkı” fiilen ortadan kalkmaktadır. Örneğin, 1 milyon TL zarar beyan eden bir kurum, 100 bin TL bağış yapmış olsa bile bunu matrahtan düşemez. Bağış ve yardımların beyannamede indirim konusu yapılabilmesi için mutlaka kazancın bulunması grekmektedir. Bu durum, sosyal faydayı amaçlayan düzenlemenin etkisini sınırlamaktadır.

3.3 Özel Bağışlarda Oran Sınırı Yok

Eğitim tesisi bağışları, Kızılay/Yeşilay bağışları gibi özel hallerde, kazanç yeterli olduğu sürece bağışın tamamı indirilebilir. Ancak burada da “kazanç yoksa indirim yok” kuralı devam eder.

 4. UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Örnek 1:

Bir gelir vergisi mükellefi 500.000 TL gelir beyan etmiştir. Genel bağış için üst sınır 500.000 × %5 = 25.000 TL’dir. 30.000 TL bağış yapmış olsa dahi, yalnızca 25.000 TL’si indirilebilir.

Örnek 2:

Bir kurum, 1.000.000 TL kazanç elde etmiş, 70.000 TL bağış yapmıştır. Üst sınır 1.000.000 × %5 = 50.000 TL’dir. İndirilebilecek tutar 50.000 TL’dir.

Örnek 3:

Ayni bağış yoluyla bir okul yapımına 200.000 TL maliyetli malzeme verilmiştir. Kazanç yeterliyse, tamamı indirilebilir.

Bu örnekler, mükelleflerin özellikle “sınırın ticari kârdan mı yoksa vergi matrahından mı hesaplanacağı” konusunda hata yaptıklarını göstermektedir.

5. BELGELENDİRME VE UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR

• Makbuz ve belgeler: Vergi idaresi, indirim için mutlaka resmi bağış makbuzu aramaktadır. Eksik belgeler, bağışın reddine yol açmaktadır.
• Ayni bağışların değerlemesi: Uygulamada en çok tereddüt yaratan konudur. “Maliyet bedeli mi, piyasa rayici mi?” tartışması yaşanmaktadır. İdare, maliyet bedeli yaklaşımını benimsemiştir.
• KDV uygulaması: Gıda bankacılığı bağışlarında, KDV istisnası uygulanabilmesi için faturalarda “KDV hesaplanmamıştır” ibaresi bulunmalıdır. Bu ayrıntı çoğu kez gözden kaçmaktadır.

6. DEĞERLENDİRME

Mevzuat, toplumsal fayda için geniş bir bağış imkânı tanımaktadır. Ancak,

• Oran sınırları, yüksek bağış yapan mükellefleri sınırlamaktadır.
• Zarar eden mükelleflerin indirimden hiç yararlanamaması, sosyal sorumluluk anlayışıyla çelişmektedir.
• Belgelendirme ve değerleme şartları fazla teknik olduğundan, çoğu mükellef bu teşviki kullanamamaktadır.

Dolayısıyla, bağış teşviklerinin etkin olabilmesi için;

• Kazanç yetersizliği nedeniyle indirimin ortadan kalkmaması,
• Ayni bağışlarda değerleme yönteminin daha netleştirilmesi,
• Elektronik makbuz uygulamasının yaygınlaştırılması,

önemli reform adımları olacaktır.

7. SONUÇ

 Bağış ve yardımların beyannamede indirim konusu yapılabilmesi için mutlaka işletmenin bir kazancı bulunması gerekmektedir. Uygulamada sıklıkla karşılaşılan yanlış uygulama ticari kazanç üzerinden yapılmaktadır. Bu da yanlış bir bağış ve yardım indirimi olarak vergi zayine neden olamktadır. Bağış ve yardımların beyannamelerde indirim konusu yapılması, vergi hukukunda sosyal faydayı teşvik eden en önemli araçlardan biridir. Ancak oran sınırları, kazanç yeterliliği ve belgelendirme gibi teknik hususlar nedeniyle uygulama karmaşıklaşmakta, mükellefler indirimden tam olarak yararlanamamaktadır. Daha sade ve anlaşılır düzenlemelerle hem vergi sisteminin adaleti güçlenecek, hem de toplumsal dayanışma artacaktır.

KAYNAKÇA

• 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, m. 89.
• 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu, m. 10.
• 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu, m. 17/2-b.
• Gelir İdaresi Başkanlığı, Bağış ve Yardımlar Rehberi (2025).
• Vergi Dünyası Dergisi, Makale Yazım Kuralları, Maliye Hesap Uzmanları Derneği