Vergi Hatalarının Düzeltilmesi: İdari ve Yargısal Başvuru Yolları

 

Giriş

Vergi idaresi tarafından yapılan işlemler, kimi zaman hesaplama veya vergilendirme sürecinde hatalar içerebilmektedir. Bu hatalar, mükelleften fazla ya da eksik vergi talep edilmesine yol açmakta; dolayısıyla mükelleflerin hak arama yollarına başvurmalarını zorunlu kılmaktadır. Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 116 ve devamı maddelerinde düzenlenen “vergi hatalarının düzeltilmesi” kurumu, mükelleflerin bu tür mağduriyetlerini gidermeyi amaçlamaktadır.

Uygulamada ise düzeltme–şikâyet başvuruları ile doğrudan dava yoluna gitme hakkı çoğu kez karıştırılmakta; özellikle “idari merci tecavüzü” nedeniyle davaların reddi söz konusu olabilmektedir. Bu çalışmada vergi hatalarının düzeltilme yolları, ilgili kanun hükümleri sırasına bağlı kalınarak; yargı kararları, Gelir İdaresi Başkanlığı özelgeleri ve doktrin ışığında açıklanacaktır.

1. Hatanın Niteliği (VUK m.116 vd.)

Vergi hataları; matrah, mükellefiyet veya vergi miktarına ilişkin yanlışlıklar ile vergilendirme sürecinde yapılan maddi ve hesap hatalarıdır. Örneğin, vergi oranının yanlış uygulanması, mahsupların dikkate alınmaması veya mükellefiyetin yanlış belirlenmesi vergi hatası sayılır. Danıştay 3. Daire, E.2007/2213, K.2009/2345 sayılı kararında; yanlış mükellef adına tarhiyat yapılmasını açık bir vergi hatası olarak nitelendirmiştir.

2. Başvuru Hakkı Sahipleri (VUK m.8/3)

Vergi hatasının düzeltilmesini mükellefler talep edebilir. Ancak, VUK m.8/3’e göre “mükellef” kavramı vergi sorumlularını da kapsar. Bu nedenle stopaj vergilerinde işverenler, KDV tevkifatında alıcılar da düzeltme başvurusu yapabilmektedir. Danıştay 4. Daire, E.2014/1521, K.2017/2124 sayılı kararında; vergi sorumlusunun da düzeltme–şikâyet yoluna başvurabileceğini açıkça belirtmiştir.

3. Düzeltme Yolları

a) İdari Düzeltme (VUK m.116–122)

Mükellef, vergi dairesine dilekçe ile başvurur. Vergi dairesi, hatayı kabul ederse düzeltmeyi re’sen yapar. İşlemin düzeltilmesi halinde verginin hukuki sonuçları, tarh veya tahsilin yapıldığı tarihten itibaren ortadan kalkar. Gelir İdaresi Başkanlığı Özelgesi (B.07.1.GİB.4.99.16.01-2013/34-26), idari düzeltmenin zamanaşımı süresi içinde yapılabileceğini vurgulamaktadır. Vergi dairesinin reddi veya 30 gün içinde cevap vermemesi halinde, dava süresi geçmemişse doğrudan dava açılabilir. Önemli: Dava açma süresi geçmişse, doğrudan dava açılamaz; “şikâyet yoluyla düzeltme”ye başvurmak zorunludur.

b) Şikâyet Yoluyla Düzeltme (VUK m.124)

Vergi dairesi talebi reddettiğinde veya 30 gün içinde cevap vermediğinde, mükellef Gelir İdaresi Başkanlığı’na başvurur. Şikâyet başvurusu üzerine verilen karar da idari işlem niteliğindedir. Danıştay 7. Daire, E.2006/1723, K.2008/3214 sayılı kararında; şikâyet yolunun tüketilmeden açılan davaların, idari merci tecavüzü nedeniyle reddedilmesi gerektiğini belirtmiştir. Başkanlığın şikâyeti reddetmesi veya 30 gün içinde cevap vermemesi halinde, mükellef vergi mahkemesinde dava açabilir.

c) Dava Yoluyla Düzeltme (İYUK m.7; VUK m.116 vd.)

Vergi hatasına konu tarhiyat için mükellef doğrudan dava açabilir. Dava açma süresi, vergi/ceza ihbarnamesinin tebliğinden itibaren 30 gündür (İYUK m.7). Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu, E.2011/624, K.2013/96 sayılı kararında; dava süresi içinde açılan davalarda şikâyet yoluna başvurmaya gerek bulunmadığını açıkça vurgulamıştır.

4. Süreler

Düzeltme talebi için özel bir süre yoktur, ancak tahakkuk zamanaşımı (5 yıl) dolmadan yapılmalıdır. Dava açma süresi (30 gün) geçmişse, mutlaka şikâyet yoluna başvurulmalıdır. Şikâyet başvurusu için ayrıca bir süre öngörülmemiştir; ancak bu da tahakkuk zamanaşımı süresi içinde yapılmalıdır. Danıştay 4. Daire, E.2010/4321, K.2012/2216 sayılı kararı, tahakkuk zamanaşımı süresi geçtikten sonra yapılan düzeltme taleplerinin reddinin hukuka uygun olduğunu teyit etmiştir.

Sonuç

Vergi hatalarının düzeltilmesi müessesesi, mükellefler için etkin bir hak arama yoludur. Ancak idari düzeltme, şikâyet ve dava yollarının birbirine karıştırılması, özellikle dava süresinin kaçırılması halinde hak kayıplarına yol açmaktadır. Bu nedenle uygulayıcıların şu temel kuralları göz önünde bulundurması gerekir:

1. Dava süresi (30 gün) geçmemişse → doğrudan dava veya idari düzeltme mümkündür.
2. Dava süresi geçmişse → yalnızca şikâyet yoluyla düzeltme mümkündür.
3. Tüm başvurular → tahakkuk zamanaşımı süresi (5 yıl) içinde yapılmalıdır.

Kaynakça

1. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu, m. 8, 116–124.
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu, m. 7.
3. Danıştay 3. Daire, E.2007/2213, K.2009/2345.
4. Danıştay 4. Daire, E.2014/1521, K.2017/2124.
5. Danıştay 7. Daire, E.2006/1723, K.2008/3214.
6. Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu, E.2011/624, K.2013/96.
7. Danıştay 4. Daire, E.2010/4321, K.2012/2216.
8. Gelir İdaresi Başkanlığı Özelgesi, B.07.1.GİB.4.99.16.01-2013/34-26.
9. Öncel, Muallâ / Kumrulu, Ahmet / Çağan, Nami, Vergi Hukuku, 25. Baskı, Ankara, 2022.
10. Karakoç, Yusuf, Vergi Usul Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 2021.
11. Şenyüz, Doğan / Yüce, Mehmet / Gerçek, Adnan, Vergi Hukuku, Ekin Kitabevi, 2023.
12. Pehlivan, Osman, “Vergi Hatalarının Düzeltilmesi ve Şikâyet Yolu”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı 417, 2017.