Bu Verilerle Maliye Bakanlığı’nın Çalışmasına Gerek Var mı?

 

Hazine ve Maliye Bakanlığı, 15 Ağustos Cuma günü yayımladığı 2025 yılı Ocak–Temmuz dönemi merkezi yönetim bütçe gerçekleşmeleriyle, Türkiye’nin mali tablosunu rakamlarla önümüze koydu. Rakamlar net: Bütçenin ana taşıyıcı kolonu hâlâ dolaylı vergiler ve stopaj.

Hazine ve Maliye Bakanlığı internet sitesinde 2025 yılı ocak-temmuz dönemi bütçe verilerini 15 Ağustos Cuma günü yayımladı. Yayınlanan bütçe gerçekleşmelerine göre vergi gelirlerinin yüzde 48,57’si KDV ve ÖTV tahsilâtı oluşturmaktadır. Yani, dolaylı vergi.

Dolaylı vergilerin payı Ocak-Temmuz döneminde yüzde 63,44; dolaysız vergilerin payı ise yüzde 36,56 olarak gerçekleşti.

Tahsil edilen gelir vergisinin yüzde 90,74’ü stopaj yoluyla alınmış. Büyük oranda çalışanların maaşlarından kesilen vergiler.

Bütçe Dengesi: Açık Artıyor, Gelir Yükü Yerinde Sayıyor

2025 yılı Ocak–Temmuz döneminde:

• Bütçe giderleri: 7 trilyon 699,8 milyar TL
• Bütçe gelirleri: 6 trilyon 695,5 milyar TL
• Bütçe açığı: 1 trilyon 4 milyar 340 milyon TL
• Faiz dışı fazla: 241,7 milyar TL

Geçen yıl aynı dönemde bütçe açığı 843,9 milyar TL idi. Yani açık yüzde 19’a yakın artmış. Bütçe gelirleri ise yıllık bazda yüzde 46,8 artışla yükselmiş olsa da bu artış enflasyonist etkiden arındırıldığında “reel” bir iyileşmeden söz etmek güç.

Vergi Yapısının Anatomisi: Dolaylı Vergiler %63,44

Toplam vergi gelirlerinin dağılımına baktığımızda tablo şöyle:

• Dolaylı vergiler: %63,44
• Dolaysız vergiler: %36,56
• KDV + ÖTV toplamı: %48,57
• Gelir vergisinin %90,74’ü stopaj yoluyla tahsil ediliyor.

Bu tablo bize, mali yükün büyük ölçüde tüketim üzerinden ve maaşlı çalışanların sırtından toplandığını gösteriyor. Tüketicinin cebine uzanan dolaylı vergiler ile ücretlilerin brüt maaşından kaynağında kesilen gelir vergisi, bütçenin can damarını oluşturuyor.

Temmuz Ayı: Açık Daraldı, Ancak Vergi Profili Değişmedi

2025 yılı Temmuz ayında:

• Bütçe giderleri: 1 trilyon 120,8 milyar TL
• Bütçe gelirleri: 1 trilyon 96,9 milyar TL
• Bütçe açığı: 23,9 milyar TL
• Faiz dışı fazla: 110,7 milyar TL

2024 Temmuz’unda 96,8 milyar TL olan açık, bu yıl aynı ayda 23,9 milyar TL’ye geriledi. Ancak bu iyileşme, büyük ölçüde dönemsel tahsilatlar ve tek seferlik gelir unsurları ile açıklanabilir; yapısal bir dönüşüme işaret etmiyor.

Hangi Vergiler Daha Fazla Getirdi?

Ocak–Temmuz 2025’te geçen yıla kıyasla en yüksek artış oranına sahip kalemler:

1. Gelir Vergisi: %95,5 artış (stopajın katkısı belirleyici)
2. BSMV: %70,50 artış
3. Kolalı gazoz ÖTV’si: %66,37 artış
4. Özel iletişim vergisi: %63,53 artış
5. Dijital hizmet vergisi: %69,73 artış
6. Harçlar: %64,57 artış
7. Dahilde alınan KDV: %59,44 artış

Buna karşın kurumlar vergisi tahsilatı sadece %14,7 artmış. Yani şirket kârları üzerinden alınan vergi, tüketim ve maaşlı kesimden alınan vergilere kıyasla çok geride kalıyor.

Ne Anlama Geliyor?

Bu veriler ışığında görülen tablo şu:

• Vergi yükü tüketici ve ücretli çalışan üzerinde yoğunlaşıyor.
• Şirket kârları üzerinden alınan vergi, bütçede belirleyici olmaktan uzak.
• Dolaylı vergiler, gelir dağılımında adaletsizlik yaratmaya devam ediyor.
• Stopaj sistemi, vergi idaresi açısından kolay tahsilat sağlasa da, çalışanların vergi bilincini “maaş almadan vergi ödeme” şeklinde gölgede bırakıyor.

Dolayısıyla, maliye politikası üretmekten çok tahsilat kolaycılığına dayanan mevcut sistem, “Maliye Bakanlığı’nın vergi politikası yapma” işlevini ikinci plana itiyor.

Sonuç: Çalışmaya Gerek Var mı?

Bu verilerle Maliye Bakanlığı’nın tek yaptığı, mevcut vergi sisteminin doğal akışını yönetmek gibi görünüyor. KDV, ÖTV ve stopaj zaten tıkır tıkır işliyor. Ancak yapısal vergi reformu, dolaylı vergi bağımlılığını azaltma, kurumlar vergisinde etkinlik sağlama gibi alanlarda ciddi bir çalışma görünmüyor.

Sorunun özünde şu yatıyor: Bütçe, büyüyen pastadan değil, aynı kesimin cebinden sürekli daha büyük dilimler alarak finanse ediliyor.
Bu sürdürülebilir mi? Evet, kısa vadede. Adil mi? Hayır. Uzun vadede ekonomik dengeleri ve sosyal barışı zorlayacak bir model.

KAYNAKÇA

1.https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2025/08/2025-Yili-Temmuz-Ayi-MYB-Gerceklesmeleri.pdf