YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİNDE YENİ DÖNEM,”SEKTÖREL ÖNCELİKLER VE UYGULAMA DİNAMİKLERİ”

 

"9903 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ve 2025/1 Sayılı Tebliğ"

Özet
Bu makale, 2025 yılında yürürlüğe giren 9903 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ve buna bağlı olarak uygulamaya konulan 2025/1 sayılı Tebliğ ışığında Türkiye'deki yeni yatırım teşvik sistemini değerlendirmektedir. Çalışma, bu düzenlemelerle getirilen yapısal dönüşümün hukuki temelini ve uygulama araçlarını açıklamayı; ayrıca enerji, savunma sanayii ve yüksek teknoloji gibi öncelikli sektörlerdeki etkilerini analiz etmeyi amaçlamaktadır.

1. Giriş

2025 yılında Türkiye, yatırım teşvik sistemini yeniden yapılandırarak yalınlık, stratejik odaklanma ve dijitalleşmeyi merkeze alan bir modele geçmiştir. 29 Mayıs 2025 tarihli ve 9903 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile önceki düzenlemeler olan 2012/3305 ve 2018/11201 sayılı kararlar yürürlükten kaldırılmıştır[1]. Kararın uygulanmasına yönelik esaslar ise 21 Haziran 2025 tarihli ve 2025/1 sayılı Tebliğ ile belirlenmiştir[2].

2. Hukuki Temel ve Sistemsel Yenilikler

Yeni düzenleme, teşvik unsurlarını daha belirgin hale getirerek proje bazlı uygulamaya ve yatırımın gerçekleşme derecesine odaklanan bir yapı kurmuştur. Literatürde, başarılı teşvik sistemlerinin sade, öngörülebilir ve hedef odaklı olması gerektiği belirtilmektedir[3]. Bu bağlamda, vergi indirimi ile birlikte uygulamaya konulan “vergi katkı oranı” modeli, yatırım tamamlanma seviyesine göre %30 ila %80 arasında değişen esnek bir avantaj sunmaktadır[2].

Makine ve teçhizat desteği, yalnızca yurt içi üretim yoluyla sağlanan yüksek maliyetli makinelerde uygulanmakta ve birim değeri 2 milyon TL’yi aşan makineler için %25 hibe öngörülmektedir. Faiz/kâr payı desteği ile birlikte kullanımı ise mümkün değildir[2].

3. Teşvik Unsurları ve Uygulama Esasları

Yeni sistem kapsamında yatırımcılara sağlanan teşvik unsurları şu başlıklar altında düzenlenmiştir:

3.1. Gümrük Vergisi Muafiyeti

Teşvik belgesi kapsamında ithal edilecek makine ve teçhizat için gümrük vergisi ödenmez. Bu uygulama, yurtiçinde üretilemeyen veya yetersiz üretilen makinelerin uygun maliyetle teminini sağlamaya yöneliktir. Ancak, yurtiçinde üretilebilen makineler için bu destekten yararlanılamaz.

3.2. Katma Değer Vergisi (KDV) İstisnası

Teşvik belgesi kapsamında yurt içinden temin edilen yeni makine ve teçhizat için KDV istisnası uygulanır. Uygulama, hem ithalat yerine yurtiçi satın almalara teşvik hem de nakit yükünü azaltma amacı taşır.

3.3. Vergi İndirimi

Yatırım tutarının bölge ve sektöre göre %20 ile %50'si arasında vergi indirimi uygulanabilir. Bu destek, kurumlar vergisi oranının belirli bir oranda azaltılması şeklinde olur. Sistem, yatırım döneminde kazancı olan şirketler için etkili bir nakit avantajı yaratmaktadır. Yeni sistemde ayrıca "vergi katkı oranı" kavramı getirilmiş, yatırımcının yatırımı tamamlama oranına göre vergi avantajından yararlanma derecesi belirlenmiştir. Bu oran, yatırımın önceliği ve stratejik niteliğine göre %30 ila %80 arasında değişebilmektedir.

3.4. Faiz/Kâr Payı Desteği

Yatırım kredilerinin faiz veya kâr payının yıllık %5’e kadar olan kısmı kamu tarafından karşılanabilir. Ancak bu destek, makine/teçhizat desteğinden ayrı kullanılabilir. Bu yöntem, krediye dayalı projelerin finansman yükünü azaltmayı hedefler.

3.5. Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği

Teşvik belgesi kapsamındaki yatırımlarda istihdam edilen işçiler için işveren payına ait SGK primleri, 2 ila 7 yıl arasında değişen sürelerle karşılanabilir. Bölgeler arası kalkınma farklarını azaltmaya yönelik bu destek, istihdam maliyetlerini düşürmeyi amaçlamaktadır.

3.6. Yatırım Yeri Tahsisi

Kamuya ait arsa ve arazilerin, uygun görülmesi halinde teşvik kapsamındaki projelere bedelsiz ya da indirimli şekilde tahsisi mümkün hale gelmektedir. Bu uygulama, yatırımcılar için altyapı maliyetlerini azaltmaktadır.

3.7. Makine ve Teçhizat Desteği

2 milyon TL’nin üzerinde birim değeri olan makinelerin yurt içinden temin edilmesi halinde, bu yatırım kalemlerine %25 oranında hibe verilmektedir. Ancak, bu destekten faydalanan yatırımcılar faiz/kâr payı desteğinden yararlanamaz.

3.8. Gelir Vergisi Stopajı Desteği

Yalnızca 6. bölgeye yapılan yatırımlar için geçerli olan bu destek, işçi maaşlarından kesilmesi gereken gelir vergisinin belirli bir oranının devlet tarafından karşılanmasını sağlamaktadır.

Bu unsurların tamamı, proje bazında değerlendirilecek olup, her bir destek için ayrı ayrı şart ve sınırlar belirlenmiştir. Tüm başvurular Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın E-TUYS sistemi aracılığıyla dijital ortamda gerçekleştirilecektir.

4. Sektörel Önceliklerin Etkisi

Teşvik sisteminin merkezine alınan öncelikli sektörler, ulusal kalkınma hedeflerine paralel biçimde şekillendirilmiştir.

4.1 Enerji Sektörü: Güneş Enerjisi Santralleri (GES)

GES yatırımlarında, yerli üretimi teşvik amacıyla yalnızca "ingot" üretiminden itibaren Türkiye’de üretilmiş panellerin kullanımı zorunlu hale getirilmiştir[2]. Panel taşıyıcı sistemlerin de yerli üretim olması gerekmektedir. Bu koşulları sağlayan yatırımlar vergi indirimi ve makine-teçhizat desteği gibi güçlü teşviklerden yararlanabilmektedir.

4.2 Savunma Sanayii: Stratejik Yatırım Statüsü

Savunma sanayi projeleri, stratejik yatırım olarak sınıflandırılarak %80'e kadar varan vergi katkı oranı, yatırım yeri tahsisi ve uzun vadeli SGK işveren prim desteği gibi üst düzey teşviklerden faydalanmaktadır[1]. Bu teşvikler, Türkiye'nin güvenlik ve teknoloji politikalarına entegre bir şekilde kurgulanmıştır.

4.3 Yüksek Teknoloji ve Yazılım Sektörü

Yüksek teknoloji yatırımları, özellikle organize sanayi bölgelerinde gerçekleştirildiğinde, yatırımın niteliğine göre farklılaştırılmış teşvik oranlarından yararlanmaktadır. Her ne kadar bu sektörler için açık bir teşvik kategorisi oluşturulmamış olsa da, proje bazlı değerlendirme mekanizması sayesinde yazılım ve Ar-Ge odaklı yatırımlar da desteklenebilmektedir.

5. Değerlendirme ve Sonuç

9903 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ve 2025/1 sayılı Tebliğ ile yatırım teşvik sistemi; sektörel önceliklere duyarlı, stratejik hedeflere hizmet eden ve yatırım gerçekleşmesini önceleyen bir yapıya kavuşturulmuştur. Sistem aynı zamanda E-TUYS üzerinden yürütülen dijital başvuru altyapısı ile izlenebilirliği ve şeffaflığı artırmıştır. Beklenti, bu dönüşümün doğrudan yatırımlar üzerinde kısa vadede nicel artış, uzun vadede ise niteliksel dönüşüm yaratması yönündedir.

Kaynakça

• Resmî Gazete. (30.05.2025). 9903 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı. Sayı: 32915.
• Resmî Gazete. (21.06.2025). Tebliğ No: 2025/1. Sayı: 32933.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2025). E-TUYS Kullanım Rehberi.
• Rodrik, D. (2004). Industrial Policy for the Twenty-First Century. Harvard University.
• Karahan, A. (2020). “Türkiye'de Yatırım Teşviklerinin Etkinliği: 2012/3305 Sayılı Karar Dönemine Eleştirel Bir Bakış.” Maliye Dergisi, (178), 115–136.