İHALELİ İŞLERDE, PERSONEL ÇALIŞTIRILMASINA DAYALI HİZMET ALIMLARINDA, SGK PRİMİ VE İŞSİZLİK SİGORTASI TEŞVİKLERİNDEN ÖZEL SEKTÖR İŞVERENLERİ YARARLANABİLİR Mİ?

ERTUĞRUL KILIÇ

SMMM-Sorumlu Ortak Başdenetçi

          Yaşanan ekonomik daralmanın dünyayı ahtapot gibi sarması, yürüyen ekonomik faaliyetlere yeni sorunlar eklemektedir. Üretim faktörlerinden biri olan işgücü, oluşan ekonomik krizden en çok etkilenen unsurlardan biri olarak yeni ekonomik ve sosyal sorunlarla birlikte bütün işverenlerin, sabit maliyetlerini artırıcı bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Var olan işsizler ordusuna yeni elamanların katılması ve bu durumun olağan olmaktan çıkıp süreklilik arz etmesi nedeniyle de Devleti Yönetenlerin önüne, ekonomik krizle birlikte yeni bir sosyal olgu olarak bazı devlet teşviklerinin (maliyetleri kamunun üstlenmesi) özel sektöre verilmesi, işsizliğin hafifletilmesi açısından geçici çözüm olarak ortaya çıkmaktadır. İşsizlik sorunun hafifletilmesi ve sosyal faydanın artırılması amacıyla, hükümet tarafından yeni teşvik politikaları oluşturulmaktadır. Bu makalede İhaleli konularda personel çalıştırılmasına dayılı hizmet alımlarında SGK ve İşsizlik Sigortasından nasıl yararlanılıp/yararlanılamayacağı konu edilecektir.

          26 Mayıs 2008 tarih,26887 sayılı Resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 5763 sayılı İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik yapılması hakkında ki kanun ile 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (1) ile 4447 sayılı İşsizlik Kanunun da (2) değişiklikler yaparak, işveren primlerinde belli koşulları sağlaması durumunda çalıştırılan işçilerden özel sektör işveren primlerimler’ inden indirimlerin uygulanacağını karara bağlamıştır.

5763 SAYILI KANUNLA 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİK

        5763 sayılı kanunun 24 maddesi ile değiştirilerek,31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 81 inci maddesinin birinci fıkrasına (ı) bendi eklenmiştir. Buna göre " Bu Kanunun(4857 sayılı İş Kanununun) 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin, bu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre “malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır….” İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak bu Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri, Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır. Ancak Kuruma olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesine göre tecil ve taksitlendiren işverenler ile 29/7/2003 tarihli ve 4958 sayılı Sosyal Güvenlik Prim Alacaklarının Yeniden Yapılandırılması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanuna göre yapılandıran işverenler bu tecil ve taksitlendirme ile yapılandırmaları devam ettiği sürece bu fıkra hükmünden yararlandırılır. Bu fıkra hükümleri Kamu idareleri işyerleri ile bu Kanuna göre sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz. Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz. Bu fıkrayla düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenler aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır.

Bu Kanun gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işverenler bir yıl süreyle bu fıkrayla sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz.

 Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı tarafından müştereken belirlenir."(3)denilmektedir.

Değişiklik yapılan maddedeki yararlanama koşullarını özetlersek;

a) 4/1-a maddesini kapsamının da sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenleri,

b) İşverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak bu Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeleri,

c) Sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri,

d) Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması,

e) 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesine göre tecil ve taksitlendiren işverenler ile 29/7/2003 tarihli ve 4958 sayılı Sosyal Güvenlik Prim Alacaklarının Yeniden Yapılandırılması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanuna göre yapılandıran işverenler bu tecil ve taksitlendirme ile yapılandırmaları devam ettiği sürece bu fıkra hükmünden yararlandırılır,

f) Kamu idareleri işyerleri ile bu Kanuna göre sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz,

g) Bu teşvikler işverenlerce gider veya maliyet unsuru olarak değerlendiremezler,

h) Diğer mevzuatlar uyarınca ayrıca yararlananlar tercih kullanarak bunlardan sadece birinden yararlanabilirler,

5763 SAYILI KANUNLA 4447 SAYILI İŞSİZLİK KANUNUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİK

        Değişiklik yapan 5763 sayılı kanunun 20 ci maddesi ile 4447 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici 7 nci madde eklenmiştir. Buna göre ” 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük olanlar ile yaş şartı aranmaksızın 18 yaşından büyük kadınlardan; bu maddenin yürürlük tarihinden önceki altı aylık dönemde prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalılar dışında olması şartıyla, bu maddenin yürürlük tarihinden önceki bir yıllık dönemde işyerine ait prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren bir yıl içinde işe alınan ve fiilen çalıştırılanlar için; 506 sayılı Kanunun 72 nci ve 73 üncü maddelerinde sayılan ve 78 inci maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin;

a) Birinci yıl için yüzde yüzü,

b) İkinci yıl için yüzde sekseni,

c) Üçüncü yıl için yüzde altmışı,

d) Dördüncü yıl için yüzde kırkı,

e) Beşinci yıl için yüzde yirmisi,

İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanır.

        İşveren hissesine ait primlerin İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 506 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır. Bu maddeye göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, İşsizlik Sigortası Fonundan Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir.

Bu madde hükümleri; 

a) 1/10/2003 tarihinden sonra özelleştirme kapsamında devir alınan işyerleri hariç olmak üzere, mevcut ve faaliyette bulunan işyerlerinin devredilmesi, birleşmesi, bölünmesi veya nevi değiştirmesi gibi hallerde yeni işe başlama olarak değerlendirilmez.

b) Mevcut bir işyerinin kapatılarak; değişik bir ad veya unvan ya da bir iş birimi olarak aynı faaliyette açılması veya çalışan sigortalıların bütün olarak devredilmesi halinde, bu işyerleri hakkında uygulanmaz.

c) Yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak şekilde doğrudan veya dolaylı ortaklık ilişkisi bulunan şirketler arasında istihdamın kaydırılması, şahıs işletmelerinde işletme sahipliğinin değiştirilmesi gibi ek bir kapasite ve istihdam artışına neden olmayan, sadece teşviklerden yararlanmak amacıyla yapılan işlemler hakkında uygulanmaz.

d) 506 sayılı Kanun gereğince yapılan kontrol ve denetimler sonucunda çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işyerleri hakkında bir yıl süreyle uygulanmaz.

e) 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan hizmet ve yapım konulu işyerlerine yönelik işyerleri hakkında uygulanmaz.

f) Kamu idareleri işyerleri hakkında uygulanmaz.

g) 506 sayılı Kanuna göre sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ile yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz.

        İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz.

        Bu maddeyle düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenler; aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır.

        Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenir."denilmektedir.

4734 SAYILI KAMU İHALE KANUNU GENEL TEBLİĞİ VE DEĞİŞİKLİĞİ

         Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve İşsizlik Kanunda yapılan İşveren hisselerinin teşviki, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunun 25886 sayılı ve 25.07.2005 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Kamu İhale Kanunu Genel Tebliğinin “G” Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 9 uncu maddesi ve Hizmet Alımlarında Uygulanacak Tip İdari Şartnamelerin “Teklif Fiyata Dâhil Olan Masraflar” başlıklı maddesi çerçevesinde personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde teklif fiyata dâhil olacak maliyetler belirlenmiş ve tek tek sayılmıştır ve Tebliğin ”G” bölümünün 6 numaralı bendinde “Uygulanması gerekecek iş kazaları ile meslek hastalıkları sigortası prim oranları, idari şartnamede yazıldığı şekilde işin niteliği ayrıntılı olarak belirtilmek suretiyle ilgili sigorta müdürlüğünden alınacak yazı ile tespit edilerek yaklaşık maliyet hesabı buna göre yapılacak, yaklaşık maliyet hesabında dikkate alınan iş kazaları ile meslek hastalıkları sigortası prim oranı idari şartnamenin ilgili maddesinde belirtilecektir. Ancak idari şartname ve sözleşme tasarısında sadece “genel temizlik” veya “bina içi temizliği” yazan işlerde Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığının 7/4/2005 tarih ve 16-335 Ek sayılı Genelgesine göre bu tür işler için İş Kazaları İle Meslek Hastalıkları Sigortası Prim tarifesinin 5 inci maddesi gereği (8592) iş kodu ile (II) tehlike sınıfına göre tasnif edilerek % 2 oranının uygulanması gerekeceğinden, idari şartname ve sözleşme tasarısında sadece “genel temizlik” veya “bina içi temizliği” yazan işlerde, ilgili sigorta müdürlüğüne başvurulmadan iş kazaları ve meslek hastalıkları prim oranı idari şartnameye % 2 olarak yazılabilecektir. İdareler, idari şartnamede yazan prim oranı üzerinden aylık prim ve hizmet belgelerinin düzenlenip düzenlemediğini kontrol ederek hakediş ödemelerini yapacaklardır, Şeklinde düzenlenen bent 27035 sayılı  Resmi Gazete’nin 25.10.2008 tarihli sayısına Kamu İhale Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ’ nin 4’cü maddesi ile değiştirilerek “Aynı Tebliğin Birinci Bölümünün XIII üncü maddesinin "Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarında Teklif Fiyata Dâhil Olacak Masraflar" başlıklı (G) alt maddesinin (6) numaralı fıkrası aşağıdaki şekilde ve (7) numaralı fıkrasındaki “%2” ibaresi “%3” olarak değiştirilmiş, aynı maddeye aşağıdaki (17) numaralı fıkra eklenmiştir.

        6 nolu fıkra- İhale konusu hizmetin iş kazası ve meslek hastalığı bakımdan gösterdiği tehlike sınıf ve derecelerine ilişkin prim oranı, Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünden alınacak yazı ile tespit edilerek yaklaşık maliyet hesabı buna göre yapılacak ve bu prim oranına idari şartnamenin ilgili maddesinde yer verilecektir. Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne yazılacak yazılarda; prim oranının doğru belirlenmesi için ihale konusu işin niteliği ihale dokümanında yapılan düzenlemeler esas alınarak ayrıntılı bir şekilde belirtilecektir.

        İdareler, sözleşmenin uygulanması aşamasında aylık prim ve hizmet belgelerindeki prim oranının prim tarifesine uygun olup olmadığını kontrol ederek, hakediş ödemelerini yapacaklardır.”

        17 nolu fıkra- 15.5.2008 tarihli ve 5763 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi ile 31.5.2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 81 inci maddesinin birinci fıkrasına eklenen (ı) bendinde; özel sektör işverenlerinin, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutarın Hazinece karşılanacağı hüküm altına alınmıştır.

        İhale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanıldığı tüm hizmet alımı ihalelerinde, teklifler Hazine tarafından karşılanacak olan işveren sigorta primi tutarı dikkate alınmadan, işveren payları üzerinden hesaplanarak sunulacak ve değerlendirilecektir. Bu çerçevede, fiyat farkı hesaplanması öngörülen ihalelerde sözleşmenin yürütülmesi aşamasında, yüklenicinin yukarıda anılan Kanun hükmü uyarınca prim teşvikinden yararlanması halinde 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhalesi Yapılacak Olan Hizmet Alımlarına İlişkin Fiyat Farkı Hesabında Uygulanacak Esasların 8 inci maddesinde yer alan, “b) İhale (son teklif verme) tarihi itibarıyla işveren tarafından karşılanacak olan sosyal sigorta primi ve işsizlik sigortası primine ilişkin toplam tutarda; asgari ücret değişikliği veya sigorta primi alt sınır değişikliği ile prim oranları değişikliği gibi sebeplerle meydana gelecek fark,

          …506 sayılı Kanun gereğince işveren nam ve hesabına Hazinece yapılacak olan ödemeler de dikkate alınmak suretiyle bu Esasların 7 nci maddesi uygulanmaksızın ödenir veya kesilir.” hükmü gereğince, Hazine tarafından karşılanan prim tutarı, idare tarafından yüklenicinin hak edişinden kesilecektir.

        Diğer taraftan, 5763 sayılı Kanunun 20 nci maddesi ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa eklenen geçici 7 nci maddede;

        “18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük olanlar ile yaş şartı aranmaksızın 18 yaşından büyük kadınlardan; bu maddenin yürürlük tarihinden önceki altı aylık dönemde prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalılar dışında olması şartıyla, bu maddenin yürürlük tarihinden önceki bir yıllık dönemde işyerine ait prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren bir yıl içinde işe alınan ve fiilen çalıştırılanlar için; 506 sayılı Kanunun 72 nci ve 73 üncü maddelerinde sayılan ve 78 inci maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin;

        a) Birinci yıl için yüzde yüzü,

        b) İkinci yıl için yüzde sekseni,

        c) Üçüncü yıl için yüzde altmışı,

        d) Dördüncü yıl için yüzde kırkı,

        e) Beşinci yıl için yüzde yirmisi,

        İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanır, hükmüne yer verilmiştir. Ancak aynı maddenin 3 üncü fıkrasının (e) bendi gereğince 4734 sayılı Kanun kapsamında ihalesi yapılan hizmet alımlarında yukarıda belirtilen sigorta primine ait işveren hissesinin İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmayacağı belirtildiğinden, tekliflerin verilmesi ve değerlendirilmesinde söz konusu teşvikten yararlanılamayacağının dikkate alınması gerekmektedir.”(4)

  İlgili tebliğlerde yapılan değişiklerle ilgili olarak, Kamu İhale Kanununa göre Hizmet Alımlarında Uygulanacak Tip İdari Şartnamelerin “Teklif Fiyata Dâhil Olan Masraflar” şeklinde belirtilen masraflara ilişkin olarak 5510 sayılı SGK’ nun 81 maddesi ile 4447 sayılı İşsizlik Kanununa eklenen Geçici 7 maddesine göre iş yapanlar indirimlerden yararlanamazlar.

5763 sayılı kanunundan yararlanan Hizmet alım sözleşmesi ile iş yapan Özel sektör işverenlerinin yapmış oldukları, SGK ve İşsizlik Sigortası primleri ile ilgili Kamu İhale makamları araştırma yapacaklardır. İhale makamı, bu durumda olan ve personel hizmet ve prim bildirgesinde işveren primi indiriminden yararlanan işverenlerden, mükerrer faydalanmış olmaları nedeni ile bu tebliğ gereği hak ediş bedellerinden kamunun uğramış olduğu zararları da keserek, hak edişlerini ödeyeceklerdir.

SONUÇ;

  5763 sayılı İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik yapılması hakkında ki kanun ile yapılan İş Kanunun 4/1-a bendini ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 81 inci maddesinin birinci fıkrasına (ı) bendine göre çalışanlara ilişkin özel sektör işverenlerinin faydalanmış oldukları yukarıda detayları ile açıklanan teşviklerle ilgi olarak, Kamu İhale Kanunun Hizmet alım ihaleleri için çıkartılmış olan tebliğ ile zaten çalışan personelin tam zamanlı olarak ihale konusu iş ile çalıştırıldığı, işin ihale edilirken işveren primi paylarının da hizmet alım sözleşmesi ile masrafların içerisinde işverene ödendiği belirtilmektedir. İşverenin yapmış olduğu hizmet alım sözleşmesinden kaynaklanan hak edişleri içerisinde ödenen primlerden dolayı, SGK işveren primi ve İşsizlik Sigortasından kaynaklanan indirimlerin, işveren tarafından mükerrer olması nedeniyle tekrar yararlanmasının önlemesidir. Mühendislik, Müşavirlik ve Danışmanlık vb. işleri yapan Özel sektör işverenlerinin ihaleli işlerinde, bu yönetmelik ve tebliğ hükümlerinde çalıştırmış olduğu aylık personel hizmet ve prim bildirgesinde %5 lik işveren primi veya İşsizlik sigortası primlerinden, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununu ile İşsizlik Kanunun’ da belirtilen indirimleri, esas primlerinden düşmemeleri, herhangi bir ceza ile karşılaşmamaları için doğacak aylık primlerin tam olarak yatırılması gerekmektedir.

(*)SMMM-Sorumlu Ortak Başdenetçi

KAYNAKÇA

1- Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Resmi Gazete Tarihi: 16 Haziran 2006 ve sayılı; 26200

2- İşsizlik Sigortası Kanunu Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 08.09.1999  ve Sayısı: 23810

3- 5763 sayılı İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik yapılması hakkında ki Kanun Resmi Gazete Tarihi:26 Mayıs 2008 tarih, sayı;26887

4- Kamu İhale Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ Madde; 4 Resmi Gazete Tarih 25.10.2008 ve Sayısı: 27035,