ANAYASA MAHKEMESİ “İHALEDE ALINAN ONBİNDE BEŞ TUTARINI“ İPTAL ETTİ

 

Giriş

23 Haziran 2025 tarih ve 32935 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan karara göre,  Ankara 20. İdare Mahkemesinin,  4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'na 7421 sayılı Kanun'un 11. maddesiyle eklenen ve 7434 sayılı Kanun kapsamında da düzenlemeye bağlanan 53. maddenin (j) fıkrasında yer alan bir hükmün,  Anayasa'ya aykırılık gerekçesiyle iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurmuştur. Uyuşmazlık konusu hüküm, ihale süreci tamamlanıp sözleşme imzalandığında yükleniciden alınan "onbinde beş oranındaki bedelin hiçbir durumda iade edilmeyeceğini" öngörmektedir.

İlgili Mevzuat ve Hukuki Çerçeve

Bahse konu düzenleme, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun yanı sıra 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 17 ila 23. maddeleriyle birlikte değerlendirilmelidir. Bu hükümler, kamu ihalelerinde tekliflerin değerlendirilmesi, sözleşmeye davet, kesin teminat alınması, sözleşmenin uygulanması ve sona erdirilmesine dair düzenlemeleri içermektedir. Özellikle sözleşme yapılmasından önceki aşamada alınan bedellerin hukuki niteliği ve iadesine ilişkin kurallar, söz konusu iptal davasının merkezindedir.

Anayasa Mahkemesi’nin Değerlendirmesi ve Gerekçeli Karar

24.04.2025 tarihli ve 2025/29 Esas, 2025/102 Karar sayılı kararda Anayasa Mahkemesi, itiraz konusu düzenlemeyi Anayasa’nın 13. ve 35. maddeleri çerçevesinde incelemiştir. 13. madde, temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasında kanunilik, ölçülülük ve kamu yararı ilkelerini zorunlu kılarken; 35. madde, herkesin mülkiyet ve miras hakkına sahip olduğunu güvence altına almaktadır.

Mahkeme, yüklenicinin kusuru olmaksızın sözleşmenin imzalanamaması veya feshedilmesi gibi durumlarda dahi bu tutarın iade edilmemesinin, mülkiyet hakkını ölçüsüz biçimde sınırladığına ve bireye aşırı külfet yüklediğine hükmetmiştir. Ayrıca, hükmün belirsiz ifadeler içerdiği ve hukuki güvenlik ilkesini zedelediği değerlendirilmiştir.

Kararın Yürürlüğü ve Uygulaması

Anayasa Mahkemesi, söz konusu hükmün iptaline karar vermekle birlikte, kararın doğurabileceği idari ve mali boşlukları göz önüne alarak iptalin yürürlüğünü 9 ay ertelenmiştir. Dolayısıyla karar, Mart 2026 itibarıyla yürürlüğe girecektir.

Bu süreçte, idarelerin ve ihalelere katılan gerçek/tüzel kişilerin söz konusu bedelin alınmasına ilişkin işlemleri hukuka uygun şekilde yeniden düzenlemeleri gerekecektir. Ayrıca yeni düzenlemelerin Anayasa Mahkemesi’nin işaret ettiği ölçülülük, belirlilik ve kamu yararı ilkeleriyle uyumlu olması beklenmektedir.

Sonuç

Bu karar, kamu ihale hukukuna dair normların anayasal sınırlar içinde oluşturulması gerekliliğini bir kez daha ortaya koymuştur. Hukuk devleti ilkesi gereği, bireylere yüklenen mali sorumlulukların açık, ölçülü ve kamu yararına uygun olması zorunludur. Anayasa Mahkemesi’nin bu iptal kararı, hem idarelerin mevzuat yapım sürecinde daha dikkatli davranmasını sağlayacak hem de yüklenicilerin hukuki güvenliğini artıracaktır.

Kaynakça

1. T.C. Anayasa Mahkemesi, 24.04.2025 tarihli, E. 2025/29, K. 2025/102 sayılı Karar. Anayasa Mahkemesi Kararlar Bilgi Bankası üzerinden erişilebilir.
2. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, Resmî Gazete: 22.01.2002, Sayı: 24648.
3. 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu, Resmî Gazete: 22.01.2002, Sayı: 24648.
4. 7421 sayılı Kanun, Resmî Gazete: 09.12.2022, Sayı: 32038.
5. 7434 sayılı Kanun, Resmî Gazete: 03.03.2023, Sayı: 32121.
6. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 1982.