Finansal Mali Tablolardan Kimler Faydalanıyor, Neden Farklılaşıyor? (E-Yaklaşım)

Yazar: Ertuğrul KILIÇ*

E-Yaklaşım / Şubat 2023 / Sayı: 362

I- GİRİŞ

Finansal tablolar, işletmenin belirli bir tarihte finansal durumunu, işletmenin performansını ve işletmenin bir dönemde yaratmış olduğu nakit akışları hakkında kullanıcılara bilgi vermektedirler. Kullanıcılar, bu bilgilere göre karar alma aşamasında fayda sağlayacakları bilgiler vasıtasıyla doğru kararlar almak isterler. Finansal tablolar geçmişe ait olması nedeniyle işletmelerin geçmişine ait finansal durumlarını yansıtır. Bu nedenle de işletmenin röntgenini çekmek ve durumunu olduğu gibi görmek, resim etmek açısından da önemli bir araç olarak görülmektedir. Finansal tabloları ayrıştıran, Vergi Usul Kanunlarına göre hazırlanan mali tablolar ile Kamu Gözetim Kurumu’nun bağımsız denetiminden geçmiş, işletmeler için hazırlanan mali tablolar arasında farklılıklar oluşmaktadır. Bu da ülkemizde işletmelerin % 99,8’nin (KOBİ'ler 2020 yılında toplam girişim sayısının % 99,8'ini oluşturdu)([1]) küçük ve orta boy işletmelerden oluşması düşünüldüğünde amaçlanan faydanın nasıl sağlanacağı ve finansal tabloları oluşturun serbest muhasebeci mali müşavirler ile tablo kullanıcıları açısından belirsiz bir yük haline gelmektedir.

Küçük ve orta boy işletmelerin, MUST’ne göre ve BOBİ FRS’ye göre hangi bilgilerle finansal tabloları hazırlayacağı bu çalışmanın konusu olacaktır.

II- FİNANSAL TABLOLARA GENEL BAKIŞ

Tarihsel olarak çok eski dönemlere dayanan finansal tablolar bir dönem içerisindeki kârlılık sonuçları hakkında bilgi verirler. Muhasebe sistemi, işletmenin finansal olaylarına ilişkin gerçekleşen ve gerçekleşme ihtimali olan bilgileri toplayan ve bunları işleyerek raporlayan bir sistemdir. İlgili verileri toplar, bunları işler ve raporlama aşamasına getirerek sunar. Muhasebe sisteminin verilerini toparlayarak işlediği ve raporladığı tablolara finansal tablolar denilmektedir. Finansal bilginin temelini Finansal tablolar oluşturur. Bilanço (Finansal Durum tablosu), Gelir Tablosu, Nakit Akım Tablosu ve Öz kaynak Değişim Tablosu genel finansal tablolardır([2]).

Muhasebe, işletmedeki mali karaktere sahip ekonomik olayları para birimi belirterek, belirli bir tarih sırasına göre kaydeden muhasebe iki ayrı işlevi daha yerine getirmek durumundadır. Muhasebe kayıtlarını yapan muhasebeciler bu işlevlerden mali tabloları hazırlama ve bu mali tabloları yorumla durumunda kalmaktadırlar. Muhasebe kavramının yerine getirdiği ekonomik olaylara ilişkin raporlama finansal tablo kavramını doğurmaktadır([3]).

İşletmenin sahip olduğu varlıklar ve bu varlıklarda meydana gelen değişiklerle ilgili para ile ifade edilen işlemlerin raporlanması mali tablo kavramını ortaya çıkarmaktadır. İşletme ile yakından ilgilenen sahibi, ortakları, kredi verenler ile diğer ilgililer işletmenin sahip olduğu ve bunların nelerden sağlandığı, nasıl sağlandığı ve bunların nasıl dağıtılacağını bilmek isterler. Muhasebenin bilgi verme işlevi mali tablolarla sağlanmaktadır([4]).

TTK’nun Beşinci kısmında 68 Md.’sinde açılış bilançosu ve yılsonu finansal tablolarında “Tacir faaliyetlerinin başında ve her faaliyet döneminin sonunda, varlık ve borçlarının tutarlarının ilişkisini gösteren finansal tabloyu çıkarmak zorundadır.” Aynı maddenin sonunda Türkiye Muhasebe Standartlarının bu konudaki hükümleri saklıdır demiştir.

Muhasebe terminolojisinde ülkeden ülkeye farklılıklar ortaya çıkabilmektedir. Muhasebenin bir dili ve sembolleri vardır. Bu dil farklı ülkelerde farklı şekillerde uygulanabilmektedir. Bunun başlıca sebebi ülkelerin kültür yapısına bağlı olarak oluşan muhasebe sistemi ve bu sistemi besleyen diğer unsurlardır. Ekonomik, soysal ve politik yapı ile tarihsel geçmiş, kullanılan muhasebe terminolojisini etkilemekte bunun sonucu olarak muhasebe sembolleri veya diliyle anlatılmak istenen konular farklı algılanabilmektedir([5]). 

III- MUHASEBE UYGULAMA TEBLİĞİNE GÖRE FİNANSAL TABLOLAR

Tek düzen muhasebe uygulama tebliğinin çıktığı zamanlarda adı Maliye Ve Gümrük Bakanlığı olan Devlet Bakanlığı’nın 26.12.1992 tarih 21447 sayılı Resmi Gazete’de, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 175 ve mükerrer 257. maddelerinin Bakanlığa verdiği yetkiye dayanılarak yayınladığı 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’ne göre;

a) Muhasebenin Temel Kavramları,

b) Muhasebe Politikalarının Açıklanması,

c) Mali Tablolar İlkeleri,

d) Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması

e) Tekdüzen Hesap Çerçevesi Hesap Planı ve İşleyişi,

konularında düzenlemeler yapılmış ve bu düzenlemeler Tebliğin ekini oluşturmuştur.

Tebliğin düzenlenme amacı kısmında işletmelerin “bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığı ile ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlanması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amacıyla yapılmıştır” denilmektedir. Finansal tablolarının ortaya çıkardığı bilgilerden işletme ilgililerinin faydalanması, düzenlemenin bu durumda niteliği ise “Bir işletmenin faaliyet ve sonuçları ile doğrudan ilgili olan kesim sadece o işletmenin sahip veya ortakları değildir. İşletmelerle doğrudan ilgili olan işletme sahip veya ortaklarının yanı sıra o işletme ile ticari, mali ve ekonomik ilişkiler kuran işletmeler veya toplum bireyleri, kredi, finans ve yatırım kuruluşları ile çeşitli kamu kurum ve kuruluşları işletmenin faaliyet ve sonuçları ile ilgilenmekte ve bu konuda sağlıklı ve güvenilir bilgi sahibi olmak istemektedirler. İşletmelerin faaliyet ve sonuçları konusunda bilgi kaynağı ise o işletmenin muhasebe kayıt ve belgeleri ile bunlara dayanılarak hazırlanmış mali tablolardır.” diye ifade ederek işletme ilgililerinin kimler olduğu ve bunların finansal tablolardan beklentisinin sağlıklı ve güvenilir bilgi sahibi olmak istemeleri olarak belirliyor.  Sağlıklı ve güvenilir bilgi esasında işletme ilgililerinin karar almalarını kolaylaştırmayı sağlayacağı, işletmelerin birden çok ihtiyaçlarının işletme ilgilileri tarafından karşılanmasında kolaylaştırıcı rol oynayacağı amaçlanmaktadır.

O zamanki adıyla “Maliye Ve gümrük Bakanlığı” bugünkü adıyla “Maliye Ve Hazine Bakanlığı” “Makro açıdan milli gelir hesapları ve benzeri istatistiklerin çıkarılmasında, kalkınma planlarının hazırlanmasında, ulusal ve uluslararası sermaye hareketlerinin düzenlenmesinde, ekonomik faaliyetlerin Devlet tarafından kontrol edilmesi ve yönetilmesinde muhasebede tekdüzeliğin sağlanması büyük önem arz etmektedir.” Mali tablolardan büyük beklentiler içerisine girerek ülkenin çeşitli ihtiyaçlarına özellikle istatistikî verilere aracılığıyla yeni kararlar almasından, kamunun temel bir ihtiyacı olan vergi alınmasında, bu düzenlemeden, tekdüzelik sağlanarak denetim ve uygulamanın tekleştirilmesinden fayda beklenmektedir.

Bu düzenlemenin kapsamı açısından farklı muhasebe uygulaması yapan işletmeleri de belirleyerek onların ayrı muhasebe sistemleri olması nedeniyle belirlenen "Muhasebenin Temel Kavramlarına”, "Muhasebe Politikalarının Açıklanmasına” ve "Mali Tablolar İlkeleri”ne uymaları kaydıyla bu Tebliğin diğer mecburiyetlerini yerine getirmekle yükümlü değillerdir, denilerek kapsam dışında bırakılmıştır.

Bu işletmeler;

a) Banka ve Sigorta Şirketleri,

b) Özel Finans Kurumları

c) Finansal Kiralama Şirketleri (faktoring v.b alanlarda faaliyet gösterenler dâhil),

d) Menkul Kıymet Yatırım Fonları Aracı Kurumlar ve Yatırım Ortaklıkları,

olarak belirlenmiştir. Bu işletmeler sigorta ve finans alanında faaliyet gösteren işletmelerden oluşmaktadır.

Bu tebliğde mali tablolar için, mali politikaların açıklanmasından, mali tablo ilkelerine uyulmasından, mali tabloların amaçlarından, mali tabloların özelliklerinden bahsederek bunların uygulanmasına ilişkin belirlemeleri de yapmış bulunmaktadır. İşletmelerin durumunu açıklayan mali tablolar hangilerinden oluşmaktadır.

Mali Tablolar aşağıdaki tabloları içerir:

1. Bilanço

2. Gelir Tablosu

3. Satışların Maliyeti Tablosu

4. Fon Akım Tabloları

5. Nakit Akım Tablosu

6. Kâr Dağıtım Tablosu

7. Öz Kaynaklar Değişim Tablosu

Muhasebe Usul ve Esaslarının "Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulmasına” ilişkin bölümünün "Temel Mali Tablolarla” ilgili kısmına uymakla yükümlü işletmeler ise bilanço esasında defter tutan ve aktif toplamı 5 milyar lira ile ticari faaliyet işlem hacmi 10 milyar lirayı arka arkaya iki yıl aşmayan;

• Ferdi işletmeler,

• Adi ortaklıklar,

• Kollektif şirketler.

• Adi komandit şirketlerdir.

Bu işletmelerin temel mali tabloların yanı sıra diğer mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasına ilişkin usul ve esaslara uymaları ihtiyaridir.

Mali tabloları ve uygulamalarını belirlerken bilanço usulüne göre defter tutan işletmelerin hangi mali tabloları düzenleyeceğini, belirli bir aktif toplam büyüklüğüne bağlamış ve bu büyüklükleri aşmayanların, Temel mali tabloların dışında sayılan tabloları düzenlemeyeceği istisnasını oluşturmuştur.

Bu istisna aslında mali tablolardan yararlananların sağlıklı ve karşılaştırılabilir bilgilerin elde edilmesinde Tek Düzen Muhasebe Uygulamaları Tebliği uygulamaları açısından güvenilir bilgilere ulaşılmasına, karar vericilerin tüm yönleriyle mali bilgilere vakıf olarak karar almasına yetmemektedir.

Mali tabloların değiştirilmesi konusunda ise “Mali tabloların hazırlanmasında esas alınan kavram ve ilkeler ile Türk Ticaret Kanunu ve ilgili diğer mevzuat hükümlerinin farklı uygulamalara yer verdiği durumlarda, işletmeler söz konusu mevzuat hükümleri uyarınca istenilen bilgileri sağlayacak şekilde gerekli düzenlemeleri yaparlar. Ancak, bu düzenlemeler bu bölümde yer alan ilkeler çerçevesinde düzenlenecek mali tabloların tekliği ilkesini değiştiremez” TTK'ya atıfta bulunmasına rağmen teklik ilkesinin değiştirilmemesine de izin vermemektedir.

18.09.1994 tarih ve 22055 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3 sıra No.lu muhasebe sistemi uygulama tebliği ile ek mali tabloları düzenlemek zorunda olan işletmelerin belirlenmesinde net aktif toplamı ve net satışların toplamı ölçütü getirilmiştir. 8 sıra numaralı MUGT’de, ek mali tabloları düzenlemek zorunda olan mükelleflerin 1998 yılından itibaren verecekleri yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerine ek mali tablolardan sadece “Kâr Dağıtım Tablosu”nu eklemelerinin yeterli bulunduğu belirtilmişti.

10 Sıra No.lu MSUGT’de; tebliğde yer alan parasal hadlerin, takip eden yıllarda Bakanlıklarca ayrıca bir belirleme yapılmadığı takdirde, her yıl bir önceki yıl için Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca tespit edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanacağı; bu şekilde yapılacak hesaplamada 50 lira ve daha düşük olan tutarlar dikkate alınmayacağı, 50 liradan fazla olan tutarların ise 100 liraya yükseltileceği belirtilmiştir.

Gelir idaresi başkanlığı finansal mali tabloların oluşturulmasında, Vergi Kanunlarına göre düzenlenecek finansal tabloların oluşturulmasında değerleme farklarından gelen, gelir ve giderlerin mali tablolara yansıtılmasında ve işletmelerin yapmış olduğu bazı giderler kabul edilmemektedir. Bu giderlerin mali tablolara alınması ihtiyari hale getirilmiş, beyanname üzerinden ilave ve indirim olarak düzenlenmesi istenmektedir. Bu yaklaşım diğer finansal çerçeveye göre düzenlenmiş finansal tablolarla arasında önemli farklılıklar doğurmaktadır. Ortaya çıkan finanssal tabloların hem dar anlamada hem de taşıdığı bilgilerin piyasa gerçekliğini yansıtmasından daha çok mali ilk kayıt yönteminin değerlerini taşıması (defter değeri) günün gerçek değerlerini kullanıcılara doğru bir şekilde sunmamaktadır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca çıkarılan ve 24.11.2022 tarihli ve 32023 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 542 seri No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde, yeniden değerleme oranı 2022 yılı için % 122,93 olarak tespit edilmiştir. 2022 yılı aktif toplamı 84.051.300 TL veya net satışlar toplamı 186.779.000 TL’yi aşan mükelleflerin, 2023 yılında verecekleri yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerine temel mali tabloların yanı sıra ek mali tabloları da eklemeleri gerekmektedir.Bu kapsamda, ek mali tablolardan sadece kar dağıtım tablosunun eklenmesi yeterlidir.

IV- BAĞIMSIZ DENETİME TABİ FİNANSAL MALİ TABLOLAR

Finansal Tabloların, bağımsız denetiminin yürütülmesi için 26.09.2011 tarih ve 660 sayılı Kanunla KAMU GÖZETİMİ, MUHASEBE VE DENETİM STANDARTLARI KURUMU kurulmuştur. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu kendi tanıtım broşüründe kendini şöyle “Kamu Gözetimi alanında uluslararası gelişmelerin gereği olarak yeni Türk Ticaret Kanunu uyarınca öngörülen bağımsız denetim alanını düzenlemek üzere 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile 2 Kasım 2011 tarihinde kurulmuştur. Hazine ve Maliye Bakanlığıyla ilişkili, idari özerkliğe sahip bir Üst Kuruldur. KGK’nin temel amacı, yatırımcıların çıkarlarını ve denetim raporlarının doğru ve bağımsız olarak hazırlanmasına ilişkin kamu yararını korumak ile doğru, güvenilir ve karşılaştırılabilir finansal bilginin sunumunu sağlamaktır. Yürüttüğümüz kamu gözetimi sistemi süreçleri Avrupa Birliği ile eşdeğerliliğe sahiptir. Bu doğrultuda başta halka açık şirketler, borçlanma araçları ihraç eden şirketler, bankalar, sigorta şirketleri olmak üzere bağımsız denetime tabi olmaya ilişkin cari limitlere göre Türkiye’nin en büyük 10.000 işletmesinin bağımsız denetim süreçlerini incelemek ve gözetmek için kurulmuştur.”([6]) tanıtmaktadır.

KGK kendi tanıtım yazısında TTK’nu([7]) uyarınca belirlenen bağımsız denetim alanını denetlemek üzere kurulduğunu belirtmektedir. Aynı ibareyi VUK’na göre belirlenen MUSGT Tebliğinde de görmüştük. TTK’nun üçüncü bölümünde Denetleme yan başlığıyla yayınlanan denetim, Bakanlar kurulunca belirlenen şirketlerin denetim standartlarına göre denetlenmesini 397. madde ila 404. maddelerindeki kurallara göre denetlenmesini belirlemektedir.

Bakanlar Kurulu‘nun ( şimdi Cumhurbaşkanlığı) belirlemelerine göre bağımsız denetime tabi olan şirketlerin uluslararası denetim standartlarına ve muhasebe standartlarına göre denetlenmesini sağlamaktadır. İşletmeleri ölçülerine göre sınıflandırarak halka açık şirketlerden başlayarak fayda maliyet ilişkisi içerisinde hangi ölçülerde uygulanacak standartlar doğrultusunda, mali tablolarının denetimini yaptırmaktadır. Halka açık şirketlerin mali tabloları dışında kalan şirketlerin mali tablolarının oluşturulmasında yeni standartları belirleyerek uygulanacak ilkelere göre mali tabloların Bağımsız Denetim Şirketleri’nce denetlenmesini sağlamaktadır. Muhasebe standartları uluslararası kurumlar tarafından belirlenmekte ve bunların çevirisi yapılarak ülkemizde uygulanmaktadır. Buna göre işletmelerin finansal tabloları TFRS, BOBİ FRS ve henüz yayınlanamamış olan KÜMİ standartları olmak üzere üç ayrı standartlar çerçevesinde denetlenmektedir. Burada MUSTG ile BOBİ standartları tarafından oluşturulan mali tablolar değerlendirilmiştir. TFRS ye göre yapılan işletmelerin mali tabloları zorunlu ve halka açık şirketler olması nedeniyle daha kapsamlı tablolar şeklinde düzenlenmektedir. KÜMİ FRS ise henüz yayınlanmadığı için karşılaştırmanın dışında tutulacaktır.

V- BOBİ FRS MALİ TABLOLARI([8])

Büyük ve Orta Boy İşletmeler için Finansal Raporlama Standardı (BOBİ FRS), bağımsız denetime tabi olup, TFRS’yi uygulamayan işletmelerin gerçeğe uygun, finansal bilgi ihtiyacını karşılayan ve karşılaştırılabilir finansal tablolar düzenlemesini sağlamak amacıyla 29.07.2017 tarihinde yayımlanmış ve 01.01.2018 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Kurul kararları yayınlanmasından itibaren ihtiyaçlar doğrultusunda sürümler şeklinde revize edilerek kamuoyuna sunulmaktadır.

Tebliğin tanımlar kısmında “c) Türkiye Muhasebe Standartları (TMS): Kurum tarafından yayımlanan, (b) bendinde tanımlanan Türkiye Finansal Raporlama Standartları ile Büyük ve Orta Boy İşletmeler için Finansal Raporlama Standardını ve Kurum tarafından farklı işletme büyüklükleri, sektörler ve kâr amacı gütmeyen kuruluşlar için belirlenen standartları ve bunlarla ilişkili diğer düzenlemeleri,” ifade ettiği belirlenmiştir.

Tebliğin altıncı maddesinde ise işletme büyüklükleri belirlenmiştir. “BOBİ FRS’nin uygulanması açısından, aşağıdaki üç ölçütten en az ikisinin eşik değerlerini, varsa bağlı ortaklıklarıyla birlikte, art arda iki raporlama döneminde aşan işletmeler müteakip raporlama döneminde büyük işletme olarak değerlendirilir([9]) Büyük işletme statüsünde sahip olan işletmelerin denetim hadleri şöyledir;

a) Aktif toplamı 200 milyon ve üstü Türk Lirası.

b) Yıllık net satış hâsılatı 400 milyon ve üstü Türk Lirası.

c) Ortalama çalışan sayısı 250 ve üstü.”

BOBİ FRS’de finansal tabloların amacı, iletmenin finansal durumu, finansal performansı ve nakit akışları hakkında ilgili tarafların alacakları kararlarda faydalı olacak nitelikte finansal bilgi sunmaktır. Finansal tablolar ayrıca yöneticilerin işletmenin kaynaklarını ne etkinlikte kullandıklarını gösteren bilgiler sağlar.( Paragraf 1.2)

Finansal tablolar asgari olarak aşağıdakilerden oluşur:

   a) Finansal Durum Tablosu(Bilanço)

   b) Kâr Veya Zarar Tablosu

   c) Nakit Akış Tablosu

   d) Öz kaynak Değişim Tablosu ve

   e) Önemli Muhasebe politikalarını ve diğer açıklayıcı bilgileri içeren dipnotlar( paragraf 1.3)

 

Finansal tablolar, standart hükümlerine uygun olarak, açık ve anlaşılır bir şekilde hazırlanır. Finansal tabloların standart hükümleriyle tam olarak uyumlu olduğu dipnotlarda açık bir şekilde belirtilir (Paragraf 1.4).

Faydalı Finansal Bilginin özellikleri; ihtiyaca uygunluk, gerçeğe uygun sunum, anlaşabilirlik, karşılaştırılabilirlik ve zamanında sunumdur. İhtiyaca uygunluk ve gerçeğe uygun sunum faydalı finansal bilginin temeli iken, anlaşılabilirlik, karşılaştırılabilirlik ve zamanında sunum destekleyici özelliklerdir (Paragraf1.7).

İşletme ilgilileri bağımsız denetime tabi mali tablolardan bekledikleri bilginin özelliklerini, ihtiyaca uygun, geçeğe uygun, anlaşılabilir bir bilgi, karşılaştırılabilir ve zamanında sunulması olarak beklemektedirler. BOBİ frs ye göre düzenlenen mali tablolardan devletin vergi beklentisinden çok işletme ile ilgilenen yatırımcıların en doğru bilginin sunulmasının amaçlandığı ve buna uygun mali tabloların oluşturulması gerektiği düzenlenmektedir.

Vergi için düzenlenen finansal tablolarla farklılığı oluşturun temel yaklaşım, ölçüm( değerleme) farkları ile Vergi Kanunların Kabul etmediği giderlerin finansal tablolara yansıtılmasında kısıtlama unsurlarını dikkate almaz ve ilgili yerlere kayıtlarını yaparak finansal tabloların oluşmasında gerçekçi bir yaklaşım benimser. Diğer yandan şeklen de sunum ilişkin farklılıklar vardır. MUST’de muhasebe sistemi kodları nümerik olarak belirlenmişken, BOBİ FRS’de bu nümerik kodlar kullanılmamaktadır ve ülkemizde en likit olandan likit olmayana göre bir sunum benimsenmiştir.

VI- SONUÇ

İşletmelerin faaliyet sonuçlarının durumunu gösteren finansal mali tablolar ihtiyaçlara göre düzenlenmektedir. Bu ihtiyaçlar işletme ilgililerinin aynı zamanda beklentilerinin karşılanmasından ibaret olmaktadır. Devlet vergi alacak, denetim yapacak, istatistikî verilerden yararlanacak ve toplumsal mali ve ekonomik gelişmenin ihtiyaçlarını karşılayacak ise ona göre mali tabloların düzenlenmesini, Maliye Ve Hazine Bakanlığı’na bildirilmesini istemektedir.  İşletmelere kaynak sağlayacak ve borç verecek finans kurumları ise işletmenin nakit yaratıp yaratmayacağına bakarak kredi vermektedirler. Tedarik zincirinde işletmeye mal ve hizmet sağlayanlar işletmenin aldıkları mal ve hizmetinin karşılığını ödeyip ödemeyeceklerine göre mali tablolarla ilgilenmektedirler.

Bu anlamda MUST için hazırlanan mali tabloların işletme ilgililerinin genelinin ihtiyaçlarını karşılamadığı, daha çok vergi idaresinin ihtiyaçları doğrultusunda ve kamu denetiminin kolaylaştırılmasını sağlamak için düzenlendiği görülmektedir. Amaçlanan finansal mali tabloların sağlıklı ve karşılaştırılabilir olması beklenirken yeterli açıklayıcı ve ihtiyaca uygun nitelikte ve sayıda olması da aranmamaktadır.

KGK tarafından yayınlanan uluslararası denetim standartlarına uygun muhasebe standartlarına ilişkin yayınlanan mali tablolar ise gerçeğe uygun ve işletme ilgililerinin en açık biçimde bilgi edinmesine yönelik sayıda mali tablo düzenlenerek tarafların bilgisine sunulmaktadır. İşletme ile ilgili karar alacaklar, işletmenin sunduğu bilgilerin kendi gereksinimlerini karşılayacak ihtiyaca uygun, gerçeği yansıtan, anlaşılabilir, dönemler arasında karşılaştırma yapılabilir ve zamanında sunum yapılması özelliklerini taşıması gerektiğini aramaktadır.

Tek düzen muhasebe sisteminde sınırlı olarak düzenlenen mali tablolar, bilgiden daha çok mali verilerden ortaya çıkacak kamu maliyesinin ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde tablolar olmaktadır. Her ne kadar birçok bilgi elde etmeyi amaçlamışlar ise de sıklıkla çıkarılan vergi kanunları ve işletmelerin mali durumlarını değiştiren af niteliğindeki kolaylaştırıcı düzenlemelerle, işletmelerin gerçek durumlarının ortaya çıkarılmasındaki mali tablolar, daha fazla bozulur hale gelmiş, karşılaştırılabilir olmaktan çıkmıştır.

Bağımsız denetime tabi finansal([10]) tablolarda bu durumlar, Finansal tablolarda gerçeğe uygun bir şekilde hazırlanan açıklayıcı notlar ile daha anlaşılır bir şekilde finansal tablolardan yararlananların, bilgilerine sunularak gerçek bilginin elde edilmesi ve kararlarının doğru verilmesine yardımcı olacak, gerçekte amaçlan faydayı sağlar duruma gelebilmektedir.

Finansal tabloların, vergi alma kaygısından kaynaklanan kısıtlayıcı finansal bilgilerin ortadan kaldırılarak, işletme ilgilileri tarafından doğru ve faydalı bilginin en iyi şekilde almasını sağlayacak sunumların sağlanması açısından, kamusal faydaya daha fazla hizmet edebilecektir.

 

---

*  SMMM, Bağımsız Denetçi Sorumlu Ortak 

[1] Çevirim içi:https://www.kosgeb.gov.tr/site/tr/genel/detay/8044/kucuk-ve-orta-buyuklukteki-girisim-istatistikleri-2020, 08.01.2022

[2]  Aydın KARAPINAR, Figen AYIKOĞLU ZAİF, Finansal Analiz, Gazi Kitapevi, Ankara, Eylül,2013, s.15.

[3][3] Nalân AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Analizi, Savaş Yay. Ankara,1985, s.1.

[4] Ertuğrul ÇETİNER, Yönetim Muhasebesi, Gazi Kitapevi, Ankara, Şubat 2008, s.29.

[5] Hayrettin UYSAL, Davranışsal Muhasebe, Asil Yayın Dağıtım, Ankara,1. Baskı 2007,s.59.

[6] Çevirim İçi:https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/PDF%20linkleri/Tan%C4%B1t%C4%B1m/Kariyer_Uzman%C4%B1.pdf  08.01.2023

[7] 6102 sayılı TTK 14.02.2011 tarih 27846 sayılı R.G

[8] Büyük Ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı Hakkında Tebliğ 56, 2.0.2017 tarih, 30138 sayılı R.G

[9] 2022 tarihinde başlayan hesap dönemlerinde uygulanmak üzere BOBİ FRS. Büyük işletmeye tabi işletmeler;a) Aktif toplamı 200 milyon ve üstü Türk Lirası.b) Yıllık net satış hâsılatı 400 milyon ve üstü Türk Lirası.c) Ortalama çalışan sayısı 250 ve üstü.” olarak uygulanacaktır. Diğer taraftan büyük işletme statüsünde olamayan Cumhurbaşkanlığı 6434 No.lu kararına göre Bağımsız denetime tabi işletmeler 2023tarihinde: Aktif toplamı 75 milyon Türk Lirası.   b) Yıllık net satış hasılatı 150 milyon Türk Lirası.    c) Ortalama çalışan sayısı 150 kişi

[10] Uygulamaya ilişkin esaslar(2023 Bağımsız Denetime Tabi Şirketlerin Belirlenmesine Dair Karar (30.11.2022 tarih R.G.32029 karar Sayısı: 6434))

MADDE 5- (1) Eşik değerlere tabi şirketler, bu Kararda belirtilen üç ölçütten en az ikisinin eşik değerini art arda iki hesap döneminde aştığı takdirde müteakip hesap döneminden itibaren bağımsız denetime tabi olur.

(2) Eşik değerleri aştığı için bağımsız denetime tabi şirket, art arda iki hesap döneminde üç ölçütten en az ikisine ait eşik değerlerin altında kaldığı ya da bir hesap döneminde bu ölçütlerden en az ikisine ait eşik değerlerin yüzde 20 veya daha fazla oranda altında kaldığı takdirde müteakip hesap döneminden itibaren bağımsız denetim kapsamından çıkar.

(3) Eşik değerlerin aşılıp aşılmadığının belirlenmesinde; aktif toplamı ve yıllık net satış hâsılatı bakımından şirketin tabi olduğu mevzuat uyarınca hazırlanmış olan son iki yıla ait finansal tablolar, çalışan sayısı bakımından ise son iki yıla ait ortalama çalışan sayısı esas alınır.

(4) Eşik değerlerin aşılıp aşılmadığının belirlenmesinde şirketler bağlı ortaklık ve iştirakleriyle birlikte dikkate alınır. Bağlı ortaklıkları ve iştirakleri bulunan şirketlerde; aktif toplamı ve yıllık net satış hâsılatı bakımından ana ortaklık ve bağlı ortaklığa ait finansal tablolarda yer alan kalemlerin toplamı (varsa grup içi işlemler yok edilir), çalışan sayısı bakımından ise ana ortaklık ve bağlı ortaklığın son iki yıla ait ortalama çalışan sayılarının toplamı dikkate alınır. İştirakler açısından, iştirake ait söz konusu kalemler şirketin iştirakteki hissesi oranında dikkate alınır.

(5) Bağımsız denetime tabi şirketlerin ara dönem sınırlı bağımsız denetim yükümlülükleri, mevzuatta hüküm bulunmaması halinde Kurum tarafından belirlenir.

(6) Bu Kararın uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye ve ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye Kurum yetkilidir.